Christine Vuegen, April’19, exhibitionreview H ART
Alles onder controle
Wie beraamt een 'Festival van de Controle'? Het concept komt uit de koker van kunstenaar Sarah Van Marcke. Samen met curator Thlerry Vandenbussche trommelde ze een dertigtal kunstenaars op: een onwijs sterk gezelschap dat doordringt in alle hoeken en kanten van het thema. Zodra iemand binnen komt , is de grote expohal van het Cultuurcentrum in Hasselt gevuld met driftig geblaf. Alles onder controle, en het loopt lekker de spuigaten uit.
Het hondengeblaf is de soundtrack van de uit de kluiten gewassen expositie, van zodra er bezoekers binnenkomen. Het klinkt niet misplaatst bij de Zuid-Afrikaanse politiematrakken die een davidster vormen, een werk van Kendell Geers op een knalroze muur. Of bij de filosofische slapstick in de film 'Der Lauf der Dinge' (1987) van Fischli & Weiss, de in elkaar geknutselde kettingreactie met objecten. Enkele andere deelnemers zijn de Belgische Ariane Loze, de Zwitserse Annaïk Lou Pitteloud, de Nederlanders Lisa van Casand en Chaim van Luit, de Russische Taus Makhacheva, de Amerikaan Zach Nader en het deels Brusselse Office for Joint Administrative lntelligence. Voorts ligt er een versleten papiertje dat theatermaker Guy Cassiers normaal altijd op zak heeft: het manifest van Peter Handke met regels zoals 'Iedere verklaring weigeren' en 'In het gras liggen'. Controle wordt prompt geassocieerd met de controlemaatschappij . Het mag dan een akelig woord zijn, we zijn allemaal behept met een op zijn minst matige controledrang. Het thema is tegelijk luchtig en vlijmscherp aangepakt. De kunstenaars halen het heel gecontroleerd ondersteboven, graven het uit en rakelen alle facetten op. Dikwijls zijn ze op post met meerdere werken. 'Uit de kluiten gewassen' is bijna een understatement. Elders in het gebouw voegen Sarah Van Marcke & Thierry Vandenbussche er solotentoonstellingen van Sine Van Menxel en Dries Segers aan toe. Het Cultuurcentrum doet er onder meer zes podiumvoorstellingen bovenop.
Absurd kantje
De blaffende hond is een elektronische waakhond. Het toestel staat in de installatie 'Bark control' (2019) van Sarah Van Marcke tegenover een ultrasonische blafstopper, een apparaatje dat een voor honden irriterend signaal uitzendt. Het lijkt een soort test of het ene controlemiddel het andere kan doen zwijgen. De blafstopper doet zijn best, het rode lampje licht op bij geblaf. Hij is vermomd als vogelkastje. Het is een model uit de handel. "We steken de schuld op de vogeltjes, dat vind ik cru", lacht Van Marcke. Ze is fotograaf en is al een tijdje aan de slag in het huis van de overleden priester-schrijver lgnace, dat hij achterliet als een museum. lgnace had jarenlang ruzie met buren over blaffende honden. Zelfgemaakte vogelkastjes hingen nog in zijn tuin. Toen Van Marcke ze leeghaalde, bleken het vierkante nesten te zijn. Die fotoreeks is te zien naast meer werk, waaronder twee nieuwe publicaties in de reeks 'Errors and Residuals'. Het archief van Ignace, die ze nooit heeft gekend, getuigt van controledrift. Zijn nalatenschap stak het vuur aan de lont van haar ongoing kunstproject over controle. Ze buigt zich over de menselijke drang om alles onder controle te hebben. Over de controle die ze houdt over haar werk en over samenzweringstheorieën of bijgeloof om gebeurtenissen te verklaren: strategieën die we ontwikkelen om vat te krijgen op wat oncontroleerbaar is. Er zijn nog een paar honden. Francis Alÿs gooit aanhoudend een bal naar een hond in de video 'Rehearsal 1, Perro-Pelota' (2000). In een tekening van Ruben Bellinkx staat een windhond met zijn poten op de poten van een omgedraaide tafel. De kunstenaar is een paard al aan het trainen om zo te staan en het beeld uit te voeren. Een ouder werk is het videootje van de op drift slaande tafel met vier , schildpadden onder de poten.
Om de hoek is Roman Signer in een video aan het kajakken. Hij kan bijna geen kant uit zijn ‘Wasserinstallation’ (1999) onder de koepel van het Bonnefantenmuseum. Sinds de dood van een vriend bij een kajakafdaling peddelt hij alleen nog in een door hem gecontroleerde situatie.
'Festival van de Controle' lacht niet met het thema, nee, het wordt serieus genomen . Wat niet wegneemt dat er een absurd kantje aan zit. Foto's van mannen met opgeplakte snorren en foto's van fotograferende mannen in of bij een auto zijn opgediept uit het Stasi-archief. "De vraag is niet of Big Brother bestaat. De vraag is: wat ziet Big Brother", zegt de Duitse kunstenaar Simon Menner over zijn werk met beeldmateriaal van de geheime dienst. Een enorm tekstwerk van de Mexicaan Stefan Brüggemann bloklettert 'This work is realised when I die'. Een vreemde eend in de bijt? "Het werk is pas gerealiseerd als hij sterft. Hoe het werk zelf alle controle neemt over het werk, vind ik mooi", verklaart Van Marcke. Wie eruitziet als een écht vreemde eend is de jongeman met een VR-bril, die zalig - of misschien ziek - op bed ligt in een minutieus geënsceneerde kleurenfoto van Ben Van den Berghe & Alexey Shlyk. Vorig jaar te zien op Art Brussels en nu in hun nieuwe installatie 'Private Eden'. Allen daarheen.